Acil Tıp Akademisi - Havayolu Tıkanıklıkları

HAVAYOLU TIKANIKLIKLARI

ERİŞKİNLERDE YABANCI CİSME BAĞLI HAVAYOLU TIKANIKLIKLARINA YAKLAŞIM

Yabancı bir cisme bağlı havayolu tıkanıklığı, havayolunu tıkayan cismin hava giriş-çıkışına kısmi izin veren kısmi tıkanıklığı biçiminde ya da hava giriş-çıkışına hiç izin vermeyen tam tıkanıklığı biçiminde gerçekleşir.

Yabancı cisme bağlı havayolunun kısmi tıkanıklıklarında kişide ani solunum sıkıntısı ortaya çıkar. Zayıf ve sessiz bir öksürme ile birlikte hırıltı duyulur. Bu durumda olan kişi kendi kendine öksürmesi ve nefes alması

için yönlendirilmelidir. Havayolunun kısmi tıkanıklıklarında çoğu zaman kişinin öksürmesi ile birlikte yabancı cisim çıkarılmaktadır. Ancak kişide tam tıkanıklık bulguları ortaya çıkarsa müdahale edilmelidir.

Yabancı cisme bağlı olarak havayolunun tam tıkanması durumunda kişi nefes alıp veremez, ses çıkaramaz ve öksüremez. Havayolunda tam tıkanmaya yol açan yabancı cismi çıkartmaya yönelik manevralar bilinciaçık kişilerde yapılır. Böyle bir durumda önce “sırt vuruşu” ardından “karına bası manevrası” uygulanmalıdır. Bunun için kişiye ne yapılacağı önce kısaca açıklanmalı ve derhal uygulamalara başlanmalıdır.

Sırt vuruşu;

• Öncelikle kişinin arkasına geçilir, kişi ayaktayken bir el ile göğsü desteklenerek havayolu aşağıda olacak şekilde öne doğru eğilmesi sağlanır.

• Boşta kalan elin topuğu ile kişinin skapulaları (kürek kemikleri) ortasına kuvvet yönü ileriye ve içeriye olacak şekilde, saniyede bir kez kuvvetlice vurulur.

Karına bası manevrası;

• Yabancı cisim bu aşamada çıkmamışsa karına bası manevrasını uygulamak üzere kişinin arkasına geçilir ve müdahalede bulunulacak kişinin boyundan daha yüksekte olacak şekilde ayakta durulur.

Bu pozisyonu sağlamak üzere bir yükseltiden yararlanılabilir ya da kişinin dizleri üzerine çökmesi sağlanabilir.

• Bir el yumruk yapılır ve yumruk yapılan elin başparmağı ksifoidin bir miktar altına yerleştirilir.

• Boşta olan diğer el ile yumruk yapılmış el tutulur ve beş kez içeri ve yukarıya olacak şekilde kuvvetlice bastırılır.

• Her bir vuruş bir saniyede ve öncekinden bağımsız olarak sürdürülür.

• İşleme sırt vuruşu, karına bası manevrası şeklinde dönüşümlü olarak ve 5’li seriler halinde yabancı cisim çıkıncaya ya da kişinin bilinci kapanana kadar devam edilir.

• Bilinç kapandığı halde yabancı cisim çıkmamışsa kalp masajından başlamak üzere temel yaşam desteği uygulamasına geçilir.

• Tek başına kalındığında uygulanabilen manevra.

BEBEK VE ÇOCUKLARDA YABANCI CİSME BAĞLI HAVAYOLU TIKANIKLIKLARI

Yabancı bir cisme bağlı havayolu tıkanıklığı havayolunu tıkayan cismin hava giriş-çıkışına kısmi izin verdiği kısmi tıkanıklık ya da hava giriş-çıkışına hiç izin vermediği tam tıkanıklık biçiminde gerçekleşir.

Yabancı cisme bağlı havayolunun kısmi tıkanıklıklarında bebek veya çocukta ani solunum sıkıntısı ortaya çıkar. Bebek/çocukta zayıf ve sessiz bir öksürme ile birlikte hırıltı duyulur. Bu durumda olan bebek/çocuğun

kendi kendine öksürmesi desteklenmelidir. Ancak bebek/çocukta tam tıkanıklık bulguları ortaya çıkarsa müdahale edilmelidir. Havayolunun yabancı cisimle kısmi tıkanıklıklarında çoğu zaman bebek/çocuğun

öksürmesi ile birlikte yabancı cisim çıkarılmaktadır.

Havayolunda tam tıkanmaya yol açan yabancı cismi çıkartmaya yönelik manevralar ancak bilinci açık bebek/çocuklarda yapılabilir. Bu tür bir durumla karşılaşıldığında bebeklerde sırasıyla “sırt vuruşu”, “göğüs basısı” manevraları; çocuklarda ise erişkindekine benzer biçimde önce “sırt vuruşu” ve ardından “karına bası manevrası” uygulanmalıdır. Uygulama yapılacak çocuk ise ne yapılacağı önce kısaca açıklanmalı ve derhal uygulamalara başlanmalıdır.

Çocuklarda havayolunda tam tıkanmaya yol açan yabancı cisim tıkanıklığında aşağıdaki şekilde hareket edilir;

Sırt vuruşu;

• Öncelikle çocuğun arkasına geçilir, çocuk ayaktayken bir el ile göğsü desteklenerek havayolu aşağıda olacak şekilde öne doğru eğilmesi sağlanır.

• Boşta kalan elin topuğu ile çocuğun skapulaları (kürek kemikleri) ortasına kuvvet yönü ileriye ve içeriye olacak şekilde saniyede bir kez kuvvetlice vurulur.

Karına bası manevrası;

• Yabancı cisim bu aşamada çıkmamışsa karına bası manevrasını uygulamak üzere çocuğun arkasında durulur.

• Bir el yumruk yapılır ve yumruk yapılan elin başparmağı ksifoidin bir miktar altına yerleştirilir.

• Boşta olan diğer el ile yumruk yapılmış el tutulur ve beş kez içeri ve yukarıya olacak şekilde kuvvetlice bastırılır (Resim 2).

• Her bir vuruş bir saniyede ve öncekinden bağımsız olarak sürdürülür.

• İşleme sırt vuruşu, karına bası manevrası şeklinde dönüşümlü olarak ve 5’li seriler halinde yabancı cisim çıkıncaya ya da çocuğun bilinci kapanana kadar devam edilir.

• Bilinç kapandığı halde yabancı cisim çıkmamışsa göğüs kompresyonundan başlamak üzere temel yaşam desteği uygulamasına geçilir.

Bebeklerde havayolunda tam tıkanmaya yol açan yabancı cisim tıkanıklığında aşağıdaki şekilde hareket edilir;

Sırt vuruşu;

• Bebek yüzükoyun olacak ve başı bedeninden hafifçe aşağıda olacak şekilde ön kol üzerine yatırılır. Bebeğin başı el ile desteklenir ve başı havayolu açık kalacak şekilde hafifçe yükseltilir,

• Bebeğin yatırıldığı kol, bacağın uyluk kısmına yerleştirilir,

• Bu konumda iken diğer elin topuğu ile bebeğin skapulaları arasına ileri ve içeriye olacak şekilde saniyede bir kez ve toplam 5 vuruş yapılır.

Göğüs basısı;

• Yabancı cisim çıkmamışsa bebek ön kolun üzerine yine başı gövdesinden hafif aşağıda olacak ve havayolu açıklığı sağlanacak pozisyonda çevrilir.

• Bebeğin yatırıldığı kol, bacağın uyluk kısmına yerleştirilir.

• Göğüste sternum üzerinde, göğüs kompresyonu yapılan noktaya işaret parmağı ile orta parmağı ya da orta parmağı ile yüzük parmağı yerleştirilerek bebeğin göğsü ile temasını kesmeden, aşağıya ve ileriye olacak şekilde parmaklarla saniyede bir kez ve toplam 5 bası yapılır. Basının derinliği bebeğin göğüs ön arka çapının 1/2’si ile 1/3’ü oranında olmalıdır.

• “Sırt vuruşu” ve “göğüs basısı” manevraları ardışık olarak yabancı cisim çıkana ya da bebeğin bilinci kapanana kadar sürdürülür.

• Bilinç kapandığı halde yabancı cisim çıkmamışsa derhal kalp masajından başlanarak temel yaşam desteği uygulamalarına geçilir.

• Temel yaşam desteği uygulamaları içinde kalp masajını takiben soluk vermeden önce ağız içinde yabancı cisim kontrolü yapılmalıdır.